به نام خداوند بخشنده مهربان
اى مردم، از پروردگارتان بترسید که زلزله رستاخیز امر عظیمى است.
روزى که با آن روبرو شوید بخاطر ترس و وحشت شدید، مادران شیرده کودکان شیرخوارشان را از یاد خواهند برد و هر زن باردارى جنین خود را بر زمین خواهد نهاد و تو اى رسول ما مردم را مست مىبینى در حالى که مست نیستند اما عذاب خدا شدید است. )1تا2)
«پیروان شیطان»
گروهى از مردم بدون هیچ علم و دانشى درباره خدا به مجادله بر مىخیزند و از هر شیطان سرکشى پیروى مىکنند، بر شیطان مقرر شده که هر کس با او دوستى کند بضلالتش افکند و به سوى آتش سوزانش راهبر شود. (3تا4)
اى مردم، اگر در رستاخیز شک دارید بدانید که ما شما را از خاک آفریدیم و سپس از نطفه و بعد از آن از خون بسته شده، سپس از مضغه که شبیه به گوشت جویده شده مىباشد و بعضى داراى شکل و خلقت کامل است و بعضى بدون شکل، هدف این است که ما براى شما آشکار کنیم که بر هر کارى توانا و قادریم.
و جنینهایى را که بخواهیم تا مدت معینى در رحم مادران قرار مىدهیم و آنچه را که اراده کنیم ساقط مىکنیم و بعد شما را به صورت طفل بیرون مىفرستیم تا به حدر شد و بلوغ برسید، در این میان بعضى از شما مىمیرند و بعضى آن قدر عمر مىکنند که به بدترین مرحله زندگى و پیرى مىرسند آنچنان که چیزى از علوم خود را بخاطر نخواهند داشت. و از طرف دیگر زمین را در فصل زمستان خشک و مرده مىبینى اما هنگامى که باران را بر آن فرو مىفرستیم به حرکت در مىآید و رشد مىکند و انواع گیاهان زیبا را مىرویاند.
این به خاطر آن است که بدانید خداوند حق است و مردگان را زنده مىکند و بر هر چیز تواناست، و اینکه در رستاخیز شکى نیست و خداوند تمام کسانى را که در قبرها آرمیدهاند زنده مىکند. (5تا7)
گروهى از مردم، بدون هیچ دانش و هدایت و کتاب روشنى درباره خدا به مجادله مىخیزند.
آنها با تکبر و بىتوجهى نسبت به قرآن مىخواهند مردم را از راه خدا گمراه سازند، براى آنها در دنیا رسوایى است و در قیامت نیز عذاب سوزندهاى را به آنان خواهیم چشاند، و به آنها گفته مىشود این نتیجه چیزى است که دستهاى شما از پیش برایتان فرستاده است و خداوند هرگز به بندگانش ظلم نمىکند. (8تا10)
«کسانى که خدا را تنها با زبان مىپرستند»
بعضى از مردم خدا را تنها با زبان مىپرستند و همین که دنیا به آنها رو کند و نفع و خیرى به آنها رسد حالت اطمینان پیدا مىکنند اما اگر مصیبتى به عنوان امتحان به آنان برسد دگرگون شده و کفر مىورزند، و به این ترتیب هم دنیا را از دست مىدهند و هم آخرت را و این خسران و زیان آشکارى است.
این گروه به جز خدا کسى را مىخواند که نه زیانى مىرساند و نه سودى در بر دارد این گمراهى بسیار عمیقى است و زیانش از نفعش به آنها نزدیکتر است چه بد مولا و یاورى و چه بد مونس و معاشرى است.
خداوند افرادى که ایمان آورده و عمل صالح انجام دادهاند در باغهایى از بهشت وارد مىکند که زیر درختانش نهرها جارى است آرى خداوند هر چه را اراده کند انجام مىدهد. (11تا14)
آن کس که گمان کرد خداوند پیامبرش را نه در دنیا و نه در آخرت یارى نخواهد کرد و پیامبر را دروغگو پنداشت و بعد از آن پیروزیهاى پیامبر را مشاهده نمود و شدیدا عصبانى و ناراحت گردید ریسمانى را به سقف خانه و یا آسمان ببندد و خود را گلاویز نماید و نفس خود را قطع کند و رو به مرگ برود ببیند آیا این کار خشم او را فرو مىنشاند یا نه؟
ما اینگونه قرآن را به صورت آیات روشن نازل کردیم و خداوند هر کس را بخواهد هدایت مىکند.کسانى که ایمان آوردهاند و یهود و صائبان و نصارى و مجوس و مشرکان، در روز قیامت خداوند میان آنها داورى مىکند و حق را از باطل جدا مىسازد، خداوند بر هر چیز گواه و از همه چیز آگاه است. (15تا17)
«همه موجودات در پیشگاه خدا سجده مىکنند»
اى رسول ما آیا نمىدانى که چگونه تمام کسانى که در آسمانها و زمین هستند و همچنین خورشید و ماه و ستارگان و کوهها و درختان و جنبندگان و بسیارى از مردم خدا را سجده مىکنند؟ اما بسیارى از مردم از این کار امتناع مىکنند و فرمان عذاب درباره آنها حتمى است و هر کس را خدا خوار کند کسى او را گرامى نخواهد داشت، خداوند هر کارى را بخواهد و صلاح بداند انجام مىدهد.
این دو طائفه مؤمن و کافر درباره پروردگارشان به مخاصمه و جدال پرداختند، و کسانى که کافر شدند لباسهایى از آتش براى آنها بریده مىشود و مایع سوزان و جوشان بر سر آنها فرو مىریزند.
آنچنان که هم درونشان را آب مىکند و هم برونشان را و براى آنها گرزهایى از آهن است.
هرگاه بخواهند از غم و اندوههاى دوزخ خارج شوند آنها را به آن باز مىگردانند و به آنها گفته مىشود بچشید عذاب سوزان را.
خداوند کسانى را که ایمان آورده و عمل صالح انجام دادهاند در باغهایى از بهشت وارد مىکند که از زیر درختانش نهرها جارى است، آنها با دستبندهائى از طلا و مروارید زینت مىشوند و لباسهایشان در آنجا از حریر است. آنها بسوى سخنان پاکیزه هدایت مىشوند و به راه خداوند شایسته ستایش راهنمائى مىگردند. (18تا24)
کسانى که کافر شدند و مؤمنان را از راه خدا و از مسجد الحرام که آن را براى همه مردم مساوى قرار دادیم اعم از کسانى که در آنجا زندگى مىکنند و یا از نقاط دور وارد مىشوند باز مىدارند مستحق عذاب دردناکى خواهند بود و هر کس بخواهد در این سرزمین از طریق حق منحرف گردد و دست به ستم زند از عذاب شدید و دردناک به او مىچشانیم. (25)
اى پیامبر، به خاطر بیاور زمانى را که محل خانه کعبه را براى ابراهیم آماده ساختیم تا به بناى کعبه اقدام کند و به او گفتیم چیزى را شریک من قرار مده و خانهام را براى طواف کنندگان و قیام کنندگان و رکوع کنندگان و سجودکنندگان از آلودگى بتها و از هر گونه آلودگى پاک گردان.
و مردم را دعوت عمومى به حج کن تا پیاده و سواره بر مرکبهاى لاغر و ورزیده و چابک از هر راه دور به سوى خانه بیایند تا شاهد منافع گوناگون خویش باشند و نام خدا را در ایام معینى بر چهار پایانى که به آنها روزى داده است هنگام قربانى کردن ببرند و به آنها بگو: پس از قربانى از گوشت آنها بخورید و بینواى فقیر را نیز اطعام نمائید.
بعد از آن باید آلودگیها را از خود بر طرف سازند و به نذرهاى خود وفا کنند و برگرد خانه گرامى کعبه طواف نمایند.
مناسک حج چنین است، و هر کس برنامههاى الهى را بزرگ دارد نزد پروردگارش براى او بهتر است و چهارپایان براى شما حلال شده مگر آنچه دستور منعش بر شما خوانده مىشود، و از پلیدیها یعنى بتها اجتناب کنید و از سخن باطل و بىاساس پرهیز نمائید.
برنامه و مناسک حج را بگونهاى انجام دهید که همگى خالص براى خدا باشد و هیچگونه شریکى براى او قائل نشوید و هر کس شریکى براى خدا قرار دهد مانند کسى است که از آسمان سقوط کرده و طعمه پرندگان مردارخوار گردد و تکهتکه شود و یا تند بادى او را به مکان دور و نامعلومى پرتاب کرده و از زندگى ساقط شود.
اینگونه است مناسک حج و هر کس شعائر الهى را بزرگ دارد این کار نشانه تقواى دلهاست.
در حیوانات قربانى منافعى براى شما تا زمانى معین یعنى روز ذبح آنهاست، سپس محل آن، خانه کعبه همان خانه قدیمى و گرامى است و اگر قربانى براى عمره مفرده باشد در سرزمین مکه و اگر براى حج باشد در منى در نزدیکى مکه محل ذبح آن خواهد بود.
براى هر امتى قربانگاهى قرار دادیم تا نام خدا را به هنگام قربانى بر چهار پایانى که به آنها روزى دادهایم ببرند، و خداى شما معبود واحدى است در برابر فرمان او تسلیم شوید و اى رسول ما متواضعان و تسلیم شوندگان را بشارت ده.
همانها که وقتى نام خدا برده مىشود دلهایشان مملو از خوف پروردگار مىگردد و همانهایى که در برابر مصائبى که به آنها مىرسد شکیبا و استوارند و آنها که نماز را بر پا مىدارند و از آنچه روزیشان دادهایم انفاق مىکنند.
و شترهاى چاق و فربه را براى شما از شعائر و نشانههاى الهى قرار دادیم، در آنها براى شما خیر و برکت است نام خدا را هنگام قربانى کردن آنها در حالى که به صف ایستادهاند ببرید و هنگامى که پهلویشان بر روى زمین قرار و آرام گرفت و جان دادند از گوشت آنها بخورید و مستمندان قانع و فقیران معترض را نیز از آن اطعام کنید اینگونه ما آنها را مسخر شما ساختیم تا شکر خدا را به جاى آورید.
هرگز گوشت و خونهاى آنها به خدا نمىرسد، آنچه که به او مىرسد تقوا و پرهیزگارى شماست. اینگونه خداوند آنها را مسخر شما ساخته تا او را به خاطر هدایتتان بزرگ بشمرید اى پیامبر، نیکوکاران را بشارت ده.خداوند از کسانى که ایمان آوردهاند دفاع مىکند خداوند هیچ خیانتکار کفران کنندهاى را دوست ندارد. (26تا38)
«نخستین دستور جهاد»
به آنها که جنگ بر آنان تحمیل شده اجازه جهاد داده شده است چرا که مورد ستم قرار گرفتهاند و خداوند بر نصرت و یارى آنها قادر است.
همانها که به ناحق از خانه و لانه خود بدون هیچ دلیلى اخراج شدند جز اینکه مىگفتند: پروردگار ما اللّه است.
اگر خداوند بعضى از آنها را به وسیله بعضى دیگر دفع نکند دیرها و صومعهها و معابد یهود و نصار او مساجدى که نام خدا در آن بسیار برده مىشود ویران مىگردد و خداوند کسانى را که او را یارى کنند و از آئینش دفاع کنند یارى مىکند چرا که خداوند قوى و شکستناپذیر است.
یاران خدا کسانى هستند که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم نماز را به پا مىدارند و زکات را ادا مىکنند و امر به معروف و نهى از منکر مىنمایند و پایان همه کارها از آن خداست. (39تا41)
اى پیامبر، اگر ترا تکذیب مىکنند امر تازهاى نیست، پیش از آنها قوم نوح و عاد و ثمود نیز پیامبرانشان را تکذیب کردند.
و همچنین قوم ابراهیم و لوط و اصحاب مدین یا قوم شعیب، و نیز فرعونیان، موسى را تکذیب کردند.
اما من به آنها مهلت دادم سپس آنها را گرفتم، و مؤاخذهشان کردم و تعرض من چه بس شدید بود، و چه بسیار دهکدهها که ستمگر بودند و هلاکشان کردیم و اکنون با وجود بناها که دارد از سکنه خالى است و چه بسیار چاههائى که معطل مانده و قصرها که با گچ ساخته شده و اهل آن هلاک شدهاند. (42تا45)
اى پیامبر، چرا این مردم در زمین سیر نمىکنند تا باقیمانده آثار گذشتگان را ببیند و دلهاى آنان قدرت درک حقیقت را پیدا کند و یا صاحب گوشهاى شنوائى شوند که نداى حق را بشنوند چرا که چشمهاى ظاهر در فهم حق نابینا نمىشود بلکه دلهائى که در سینهها جاى دارد بینائى را از دست داده و قادر به درک حقیقت نمىشوند. آنها با عجله از تو تقاضاى عذاب مىکنند، در حالى که خداوند هرگز از وعده خود تخلف نخواهد کرد و یک روز نزد پروردگار تو همانند هزار سال از سالهائى است که شما مىشمرید و کم بودن و یا طولانى بودن زمان براى او یکسان است و سرانجام عذاب او فرا خواهد رسید.
و چه بسیار شهرها و آبادیها که به آنها مهلت دادم در حالى که ستمگر بودند و از این مهلت براى اصلاح خویش استفاده نکردند سپس آنها را گرفتم و همه به سوى من باز مىگردند. اى پیامبر، بگو: اى مردم، من براى شما بیم دهنده آشکارى هستم.
آنها که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند آمرزش و روزى پر ارزشى براى آنهاست و آنها که براى تخریب و محو آیات ما تلاش کردند و چنین مىپنداشتند که مىتوانند بر اراده حتمى ما غالب شوند اصحاب دوزخند. (46تا51)
اى پیامبر، ما هیچ رسول و پیامبرى پیش از تو نفرستادیم مگر اینکه هرگاه آرزو مىکرد و برنامهاى را براى هدایت مردم طرحریزى مىنمود شیطان القائات در آن مىکرد، اما خداوند آن القائات شیطان را از میان مىبرد سپس آیات خود را استحکام مىبخشید خداوند علیم و حکیم است.
خداوند اراده کرده بود تا با این کار، القاى شیطان را آزمونى براى آنها که در قلبشان بیمارى است و آنهائى که سنگدلند قرار دهد، و ظالمان در عداوت شدیدى دور از حق قرار گرفتهاند.
خداوند مىخواست کسانى را که به آنها آگاهى بخشیده بدانند این حقى است از سوى پروردگار تو و در نتیجه به آن ایمان بیاورند و دلهایشان در برابر آن خاضع گردد و خداوند کسانى را که ایمان آوردند به سوى صراط مستقیم هدایت مىکند. (52تا54)
کافران، همواره درباره قرآن در شکّند تا اینکه روز قیامت به طور ناگهانى فرا رسد، یا عذاب روزى که عقیم و غیر قابل جبران است به سراغشان بیاید.حکومت و فرمانروایى در آن روز از آن خداست و بین آنها حکم مىفرماید.
کسانى که ایمان آورده و عمل صالح انجام دادهاند در باغهاى پر نعمت بهشتند و کسانى که کافر شدند و آیات ما را تکذیب کردند عذاب خوار کنندهاى در انتظارشان است. کسانى که در راه خدا هجرت کردند سپس کشته شدند یا به مرگ طبیعى از دنیا رفتند، خداوند به آنان روزى نیکوئى مىدهد که او بهترین روزى دهندگان است.خداوند آنها را در محلى وارد مىکند که از آن خشنود خواهند بود و خداوند عالم و با حلم است.(55تا59)
خداوند اینچنین وعده فرموده است که هر کس به همان مقدار که به او ستم شده مجازات کند سپس مورد تعدى دشمن قرار گیرد خداوند او را یارى خواهد کرد و خداوند آمرزنده و بخشنده است.
آرى این چنین یارى و کمکى از سوى خداوند قادرى است که با قدرت بىمنتهاى خود شب را در روز و روز را در شب داخل مىکند و بر هر کارى تواناست و همه چیز را مىشنود و مىبیند.
چون خداوند حق است و آنچه را غیر از او مىخوانند باطل است و خداوند بلند مقام و بزرگ است. (60تا62)
اى پیامبر آیا ندیدى که خداوند از آسمان آبى فرستاد و زمین بر اثر آن سبز و خرم گردید؟ این از لطف اوست چون که خداوند لطیف و خبیر است.آنچه در آسمانها و زمین است از آن اوست و خداوند بىنیاز و شایسته هرگونه ستایش است.
آیا نمىبینید که خداوند آنچه را در زمین است مسخر شما گردانید و کشتیها به فرمان او بر پهنه دریاها حرکت مىکنند و آسمان را که پر از کرات و سنگهاى آسمانى مىباشد را نگه مىدارد تا جز به فرمان او بر زمین نیفتد؟ خداوند نسبت به مردم رحیم و مهربان است.
او کسى است که شما را زنده کرد و سپس مىمیراند و بار دیگر زنده مىکند اما این انسان کفران کننده و ناسپاس است.(63تا66)
«هر امتى عبادتى دارد»
براى هر امتى عبادتى مخصوص به آنها قرار دادیم تا آن عبادت را در پیشگاه خداوند به انجام برسانند، بنابر این آنها نباید در این امر با تو به نزاع برخیزند، تو مردم را به سوى پروردگارت دعوت کن که تو بر هدایت مستقیم و راه راست قرار دارى و اگر آنها با تو به جدال برخیزند بگو: خداوند از اعمالى که شما انجام مىدهید آگاهتر است.
و خداوند میان شما در آنچه اختلاف داشتید داورى مىکند.
آیا نمىدانى که خداوند آنچه را در آسمان و زمین است مىداند؟ و همه اینها در کتابى ثبت است که همان کتاب علم بىپایان پروردگار است و این بر خداوند آسان است.(66تا70)
«ناتوانتر از مگس»
بتپرستان غیر از خداوند چیزهایى را مىپرستند که خدا هیچگونه دلیلى براى آنان نازل نکرده است و چیزهایى که علم و آگاهى نسبت به آن ندارند و براى ظالمان یاور و راهنمائى نیست.
و هنگامى که آیات روشن ما بر آنها خوانده مىشود در چهره کافران آثار انکار مشاهده مىکنى آن چنان که نزدیک است برخیزند و با مشت به کسانى که آیات ما را بر آنان مىخوانند حمله کنند.
بگو: آیا شما را به بدتر از این خبر دهم؟ همان آتش سوزنده دوزخ است که خدا به کافران وعده داده و بدترین جایگاه است؟ اى مردم مثلى زده شده است گوش فرا دهید:
کسانى را که غیر از خدا مىخوانید هرگز نمىتوانند مگسى بیافرینند هر چند براى این کار دست به دست هم دهند و هرگاه مگس، چیزى از آنها برباید نمىتوانند آن را باز پس گیرند، هم این طلب کنندگان ناتوانند و هم آن مطلوبان.
آنها خدا را آنگونه که باید بشناسند نشناختند خداوند قوى و شکستناپذیر است. (71تا74)
«انتخاب رسولان بر اساس شایستگى است»
خداوند از فرشتگان و همچنین انسانها رسولانى را برمىگزیند و بر احوال آنان شنوا و بیناست.
آنچه را در پیش روى آنها و پشت سر آنهاست مى 0 داند و همه کارها به سوى خدا باز مىگردد.
اى کسانى که ایمان آوردهاید رکوع و سجود کنید و پروردگارتان را عبادت نمائید و کار نیک انجام دهید تا رستگار شوید.
و در راه خدا جهاد کنید و حق جهادش را ادا نمائید، او شما را برگزید و در دین کار سنگین و شاقى را بر دوش شما ننهاد. این همان آئین پدر شما ابراهیم است او شما را در کتب پیشین و این کتاب آسمانى، مسلمان نامید تا پیامبر شاهد و گواه بر شما و شما نیز گواهان بر مردم باشید. بنابر این نماز را بر پا دارید و زکاة را بدهید و به خدا تمسک جوئید که او مولا و سرپرست شماست چه مولاى خوب و چه یار و یاور شایستهاى. (75تا78)
