صفت یازدهم: غلظت و درشتى در گفتار و کردار
و شکى نیست که این صفتى است خبیث و باعث نفرت مردمان از آدمى مى‌گردد و منجر به اختلال امر زندگانى می‌شود.
مکن خواجه بر خویشتن کار سخت
که بد خوى باشد نگونسار بخت
به نرمى ز دشمن توان کند پوست
چو با دوست سختى کنى دشمن اوست
و از این جهت آفریدگار عالم در مقام مهربانی و ارشاد به پیغمبر خود -صلى الله علیه و آله و سلم-فرمود:
« وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ
«اگر بدخوى سخت دل باشى مردم از دور و کنار تو متفرق مى‌گردند
و از بعضى اخبار مستفاد مى‌شود که غلظت و درشتخوئى باعث سلب ایمان و دخول جند شیطان مى‌گردد.
پس بر هر عاقلى واجب است که نهایت احتراز را از آن بکند و هر کارى که می‌خواهد بکند یا هر سخنى که می‌خواهد بگوید اول در آن فکر کند و خود را محافظت نماید که غلظت و بدخوئى از او صادر نشود و فضیلت رفق را به یاد آورد و خود را بر آن بدارد تا ملکه او گردد.
و ضد این صفت خبیثه-چنانچه اشاره به آن شد-نرمی و هموارى و رفق در اعمال و اقوال است و آن از صفات مؤمنان و اخلاق نیکان است.
از این جهت سید رسل -صلّى اللّه علیه و آله-فرمودند که:«اگر رفق،چیزى مى‌بود که دیده می‌شد می‌دیدى که هیچ مخلوقى از آن نیکوتر نیست.
و فرمودند که:«رفق و نرمی را به هیچ جا نگذاردند مگر آنکه زینت داد و از هیچ جا بر نداشتند مگر اینکه آن را معیوب کرد.
و نیز فرمودند که:«خدا مهربان و صاحب رفق است و دوست دارد کسى را که چنین باشد.و آنچه با رفق،به آدمی مى‌دهند با عنف و درشتى نمى‌دهند.
و باز از آن بزرگوار مروى است که:«رفق و مهربانى مبارک و میمون و درشتى شوم است.
و در روایتى دیگر است که:«هر که رفق داشته باشد به هر چه اراده داشته باشد می‌رسد.
و نیز از آن حضرت مروى است که:«خدا هر خانواده‌اى را که دوست بدارد،رفق و هموارى به ایشان عطا مى‌فرماید.
و نیز از آن جناب مروى است که:«هر که را رفق و نرمی دادند خیر دنیا و آخرت را به او دادند و هر که را از رفق محروم ساختند او را از خیر دنیا و آخرت محروم کردند.
و فرمودند که:«آیا مى‌دانید که کیست که آتش جهنم بر او حرام است؟هر نرم آسان به دلها نزدیک.
امام کاظم-علیه السّلام-فرمودند که:«نصف عیش و زندگانى آدمى رفق و نرمى است.
و به تجربه رسیده و مکرر ملاحظه شده امورى که با رفق و مدارا ساخته مى‌شود هرگز با خشونت و درشتى به انجام نمى‌رسد و هر پادشاهى که به لشکر و رعیت خود مهربان و نرم و هموار است امر مملکت او منتظم و سلطنت او دوام مى‌نماید و هر کدام درشتخوى و غلیظ القلب هستند امرش مختل می‌گردد و مردم از دور او پراکنده مى‌شوند و به اندک وقتى ملک و دولتش بر باد مى‌رود و همچنین سایر طبقات مردم از علما و امرا و صاحبان مناصب و ارباب معاملات و صنایع.
آرى:
به لطف و خلق توان کرد صید اهل نظر به بند و دام نگیرند مرغ دانا را
