خواطر نفسانى و وساوس شیطانى
و تفصیل کلام در این صفت و علاج آن و ضد آن و آنچه متعلق به اینها است درچند فصل بیان مى شود:
فصل: بدان که دل آدمى هرگز خالى از فکر و خیال نمى باشد بلکه پیوسته محل خطور خواطر و ورود خیالات و افکار است، اگر چه گاه است که آن کس ملتفت نیست به آنچه در خواطر او مى گذرد و در این خصوص دل مانند نشانه اى است که از اطراف و جوانب، تیرها به آن افکنند یا حوضى که آب از نهرهاى بسیار بر آن جارى باشد یا خانه اى است که درهاى بى شمار داشته باشد و از آنها اشخاص مختلفه داخل آنجا شوند یا آئینه اى که در مکانى منصوب باشد و صورتهاى بى حد از «محاذى » آن بگذرد.
پس دل که لطیفه اى است از لطایف الهیه پیوسته معرکه تاختن خیالات و جولانگاه افکار است تا قطع علاقه نفس از بدن شود و از گزند مار و عقرب طبع فارغ شود و چون هر فکر و خیالى را سببى و منشاى ضرور است، پس منشا خیالات ردیه و افکار باطله، شیطان و باعث خواطر محموده و افکار حسنه، ملک است.
و اشاره به این است آنچه سید رسل - صلى الله علیه و آله - فرمودند که: « فِی الْقَلْبِ لُمَتانٌ: لُمَةٌ مِنَ الْمَلِک إیعادٌ بِالْخَیرِ وَ تَصْدیقٌ بِالْحَقِّ وَ لُمَةٌ مِنَ الشَّیطانِ إیعادٌ بِالشَّرِ وَ تَکذیبٌ بِالْحَقِّ » «در دل آدمى دو نوع از افکار و خواطر وارد مى شود یکى از جانب ملک و آن افکارى است که مشتمل است بر عزم بر امور خیر و اراده آنها و تصدیق امورحقه واقعیه و دیگرى از جانب شیطان، و آن خواطرى است که متضمن عزم بر امور شر و تکذیب به امور حقه است » .
