بنام خداوند بخشنده مهربان
خدا در مورد مجازات مجرمان فرا رسیده است براى آن عجله نکنید، خداوند منزه و برتر است از اینکه شریک براى او قائل شوند، فرشتگان را با روح و فرمانش بر هر کس بخواهد نازل مىکند و به آنها دستور مىدهد مردم را بترسانید و به آنها بگوئید:
معبودى جز من نیست بنابر این از مخالفت دستور من بپرهیزید.
اوست که آسمانها و زمین را به حق آفرید و برتر است از اینکه برایش شریک قائل شوند، انسان را از نطفه بىارزشى خلق کرد اما سرانجام به دشمن آشکار مبدل گردید.
و چهارپایان را آفرید در حالیکه در آنها براى شما وسیله پوشش و منافع دیگر است و از گوشت آنها مىخورید، و به هنگامى که آنان را به استراحتگاهشان باز مىگردانید و به هنگام صبحگاهان که آنها را به صحرا مىبرید براى شما زینت و شکوه است. آنها بارهاى سنگین شما را به شهرى که جز با مشقت زیاد به آن نمىرسید حمل مىکنند چرا که پروردگارتان رؤف و رحیم است.
او همچنین اسبها و استرها و الاغها را آفرید تا بر آنها سوار شوید و هم مایه زینت شما باشد و چیزها و وسائل نقلیه دیگرى نیز مىآفریند که شما نمىدانید.
اى کسانى که ایمان آوردهاید بر خداست که راه راست را بر بندگانش نشان دهد و بدانید که بعضى از راهها بیراهه و گمراهى است و اگر خدا بخواهد مىتواند شما را به اجبار هدایت کرده و از انحراف و گمراهى شما جلوگیرى کند، اما هدایت اجبارى ارزشى ندارد، او کسى است که از آسمان آبى فرستاد که شما از آن مىآشامید و گیاهان و درختانى که حیوانات خود را در آن به چرا مىبرید نیز سیراب مىگردند، خداوند با آن آب براى شما زراعت و زیتون و نخل و انگور و دیگر میوهها مىرویاند، مسلّما در این نعمتها نشانه روشنى است براى گروهى که تفکر مىکنند.
او شب و روز و خورشید و ماه را مسخر شما ساخت و نیز ستارگان به فرمان او مسخر شمایند. در این نیز نشانههایى است از عظمت خدا براى گروهى که عقل خود را بکار مىگیرند و علاوه بر این مخلوقاتى را که در زمین آفریده است را نیز مسخر فرمان شما ساخت، مخلوقاتى با رنگهاى مختلف، در این مخلوقات نشانه روشنى است براى گروهى که متذکر مىشوند. (1تا14)
او کسى است که دریا را مسخر شما ساخت تا از آن گوشت تازه بخورید و وسائل زینتى براى پوشش و استفاده شما از آن استخراج نمائید، و کشتیها را مىبینید که سینه دریا را مىشکافند تا شما به تجارت بپردازید و از فضل خدا بهرهمند شوید، شاید شکر نعمتهاى او را بجا آورید. او در زمین کوههاى ثابت و محکمى افکند تا لرزش آن را نسبت به شما بگیرد و نهرها ایجاد کرد، و راههایى را بوجود آورد تا به سوى مقصدتان راهنمایى شوید.
و نیز علامات و نشانههایى براى شما قرار داد. و ستارگان را وسیلهاى براى شما قرار داد تا در شب به بیراهه نروید.
آیا کسى که مىآفریند و به هر کارى قادر است مانند کسى است که نه قدرت بر آفرینش دارد و نه داراى قدرت مطلق است؟ آیا متذکر نمىشوید.
اگر نعمتهاى خدا را بشمارید هرگز نمىتوانید آنرا بشمارید خداوند غفور و رحیم است.
خداوند، آنچه را پنهان مىدارید و یا آشکار مىسازید مىداند، اما معبودهایى را که غیر از خدا مىخوانند چیزى را خلق نمىکنند بلکه خودشان هم مخلوقند و از اسرار غیب نیز اطلاعى ندارند، آنها موجودات مردهاى هستند که هرگز استعداد حیات ندارند و نمىدانند در چه زمانى عبادت کنندگانشان محشور مىشوند.
بدانید که تنها معبود شما خداوند یگانه است، اما آنها که به آخرت ایمان ندارند دلهایشان حق را انکار مىکند و مستکبرند.
قطعا خداوند از آنچه پنهان مىدارند و آنچه آشکار مىسازند با خبر است، او مستکبران را هرگز دوست نمىدارد.
هنگامى که به آن بتپرستان گفته مىشود آیا پروردگار شما چه چیز را نازل کرده است؟ مىگویند: اینها که بر محمد نازل شده وحى الهى نیست و همان افسانههاى دروغین پیشینیان است.
آنها باید در روز قیامت هم بار گناهان خود را بطور کامل بر دوش کشند و هم سهمى از گناهان کسانى را که بخاطر جهل و بىاطلاعیشان گمراهشان ساختند. بدانید که آنها بار سنگین بدى را بر دوش مىکشند.
کسانى که پیش از آنها بودند نیز نیرنگ کردند و خدا بنیانشان را از پایه سست کرد و سقف را از بالا بر سرشان فرو ریخت و عذاب الهى از آنجائیکه نمىدانستند بسراغشان آمد، سپس در روز قیامت خداوند آنان را رسوا خواهد ساخت و به آنها مىگوید: آن شریکانى که شما براى من قرار دادید و بخاطر آنها با دیگران دشمنى مىکردید کجا هستند؟ در این هنگام، عالمان مىگویند:
رسوایى و بدبختى امروز براى کافران است.
همان کافرانى که فرشتگان روحشان را مىگیرند در حالى که به خود ظلم کرده بودند، در این هنگام آنها تسلیم مىشوند و مىگویند: ما کار بدى انجام نمىدادیم، فرشتگان مىگویند آرى خداوند به آنچه انجام مىدادید عالم است.
اکنون از درهاى جهنم وارد شوید در حالى که جاودانه در آن خواهید بود، چه جاى بدى است جایگاه مستکبران. (15تا29)
اما هنگامى که به پرهیزکاران گفته مىشد پروردگار شما چه چیز را نازل کرده است؟ مىگفتند: خیر و سعادت، براى کسانى که نیکى کردند در این دنیا نیکى است و سراى آخرت از آن هم بهتر است و چه نیکوست سراى پرهیزگاران.
براى آنها باغهایى در بهشت ابد است که همگى به آن وارد مىشوند، نهرها از زیر آن جریان دارد و هر چه که بخواهند در آنجا هست.
همان پرهیزگارانى که فرشتگان روحشان را مىگیرند در حالى که پاک و پاکیزهاند به آنها مىگویند: سلام بر شما باد، بخاطر اعمال نیکتان، وارد بهشت شوید آیا مجرمان انتظار دارند که فرشتگان قبض ارواح به سراغشان بیایند و یا فرمان پروردگارت براى مجازاتشان فرا رسد آنگاه توبه کنند؟ این توبه ثمرى ندارد، آنهایى که پیش از ایشان بودند نیز چنین کردند، خداوند به آنها ستم نکرد، بلکه آنان خود به خویشتن ستم نمودند.
سرانجام سیئات و بدیهاى اعمالشان به آنها رسید و آن عذابى را که استهزاء مىکردند بر آنها وارد شد.
مشرکان گفتند: اگر خدا مىخواست نه ما و نه پدران ما غیر او را عبادت نمىکردیم و چیزى را بدون اجازه او تحریم نمىنمودیم آرى آنها که قبل از ایشان بودند نیز همین کارها را انجام دادند، ولى آیا پیامبران وظیفهاى جز ابلاغ آشکار دارند؟ ما در هر امتى رسولى فرستادیم که خداى یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب کنید، خداوند گروهى را به راه راست هدایت فرمود اما گروهى ضلالت و گمراهى دامانشانرا گرفت پس در روى زمین سیر کنید و ببینید عاقبت تکذیب کنندگان چگونه بود؟ اى پیامبر هر قدر بر هدایت آنها حریص باشى سودى ندارد چرا که خداوند کسانى را که بخاطر عناد و لجاجتشان گمراه ساخت هدایت نمىکند و یاورانى نخواهند داشت. (30تا37)
مشرکان، مؤکدا سوگند یاد کردند که خدا آنها را که مىمیراند هرگز مبعوث نمىکند، آرى این وعده قطعى خدا است ولى اکثر مردم نمىدانند و در آن اختلاف مىکنند.
هدف این است که آنچه را اختلاف داشتند براى آنها روشن سازد تا کسانى که منکر شدند بدانند که دروغ مىگفتند.
بدانید که زنده شدن مردگان براى ما مشکل نیست چون هنگامى که چیزى را اراده مىکنیم کافى است که به آن بگوئیم موجود باش، بلافاصله موجود مىشود. (38تا40)
آنها که مورد ستم واقع شدند سپس براى خدا هجرت کردند در این دنیا جایگاه و مقام و منزلتى والا به آنها مىدهیم و اگر بدانند پاداش آخرت از آن بزرگتر است. آنها کسانى هستند که صبر و استقامت پیشه کردند و تنها توکلشان بر پروردگارشان است. (41تا42)
«از آگاهان سؤال کنید»
اى پیامبر، ما پیش از تو جز مردانى که به آنها وحى مىکردیم نفرستادیم، و آنها فرشته نبودند، پس اى مشرکین اگر نمىدانید از اهل اطلاع مانند یهود و نصارى در این مورد پرسش نمائید.
از آنهایى که از دلائل روشن و کتب پیامبران پیشین آگاهند. اى پیامبر ما این ذکر و قرآن را بر تو نازل کردیم تا آنچه را که بسوى مردم نازل شده است براى آنها بیان نمایى شاید اندیشه کنند. (43تا44)
آیا توطئهگران و مشرکین و کفار از این عذاب الهى ایمن گشتند که ممکن است خدا آنها را در زمین فرو برد و یا مجازات حق از آنجا که انتظارش را ندارند به سراغشان بیاید.
و یا به هنگامى که در رفت و آمد هستند دامانشان را بگیرد در حالى که قادر به فرار از آن نیستند؟ و یا بطور تدریجى و با هشدارهاى خوفانگیز آنها را گرفتار سازد چرا که پروردگار رئوف و رحیم است(45تا47)
«حتى سایهها نیز برابر او سجده مىکنند»
آیا این مشرکان و مخالفین، مخلوقات خدا را نمىبینند که سایههایشان از راست و چپ حرکت دارند و با خضوع و سجده تسلیم شدن در برابر قدرت و عظمت خدا را آشکار مىسازند؟ (سجده واجب)
تمام آنچه در آسمانها و زمین از جنبندگان وجود دارد و همچنین فرشتگان براى خدا سجده مىکنند و هیچگونه تکبرى ندارند، آنها از مخالفت پروردگارشان که حاکم بر آنهاست مىترسند و آنچه را مأموریت دارند انجام مىدهند. (48تا50)
خداوند به شما فرمان داده که دو معبود را انتخاب نکنید، چون معبود شما تنها یکى است و شما باید تنها از کیفر من بترسید.
آنچه در آسمانها و زمین وجود دارد از آن خداست و همواره دین و قوانین دینى از سوى اوست آیا از غیر از او واهمه دارید؟ آنچه از نعمتها دارید همه از ناحیه خداست و شما در هنگام سختیها تنها او را مىخوانید، اما هنگامى که ناراحتى و رنج را از شما برطرف ساخت گروهى از شما براى پروردگارشان شریک قائل مىشوند و دیگران را نیز در برطرف ساختن مشکلاتشان سهیم مىدانند. اى رسول ما، بگذار تا نعمتهایى را که به کفار و مشرکین و مخالفین دادهایم کفران کنند و چند روزى از این دنیا بهرهگیرند، به آنان بگو: بزودى خواهید دانست که سرانجام کارتان به کجا خواهد کشید.(51تا55)
مشرکین براى بتهایى که هیچگونه سود و زیانى از آنها سراغ ندارند سهمى از آنچه به آنان روزى دادهایم قرار مىدهند، بخدا سوگند که از این دروغ و تهمتها بازپرسى خواهید شد.
آنها بر اساس پندار نادرست و خرافى خود براى خداوند، دخترانى قائل مىشوند، او منزه است از اینکه داراى فرزندى باشد اینان دختران را فرزندان خدا قرار مىدهند اما براى خودشان زشت مىدانند.
آنان به قدرى از فرزند دختر متنفرند که هرگاه به یکى از آنها بشارت دهند دخترى نصیب تو شده صورتش از فرط ناراحتى سیاه و مملو از خشم مىگردد و از قوم و قبیله خود بخاطر بشارت بدى که به او داده شده متوارى مىگردد و نمىداند آیا او را با قبول ننگ نگهدارد، یا در خاک پنهانش کند چه بد حکمى مىکنند.
براى آنانکه ایمان به سراى آخرت ندارند صفات زشت و شومى است در حالى که براى خدا صفات عالى است و او عزیز و حکیم است. (56تا60)
اگر خداوند بخواهد مردم را به خاطر ظلمشان مجازات کند جنبندهاى را بر روى زمین باقى نخواهد گذارد، اما مجازات آنها را تا زمان معینى به تأخیر مىاندازد ولى هنگامى که اجلشان فرا رسد نه ساعتى تأخیر مىکنند و نه ساعتى پیشى مىگیرند.
مشرکان براى خدا چیزهایى را قائل مىشوند که خودشان از آن کراهت دارند با اینحال به دروغ مىگویند ما سرانجام نیکى داریم، اینها هیچ چارهاى جز ورود در آتش دوزخ نخواهند داشت و از پیشگامان آن خواهند بود.
اى پیامبر به خدایت سوگند که ما پیامبرانى را به سوى امتهاى پیش از تو فرستادیم اما شیطان اعمالشان را در نظرشان زینت داد و امروز او ولى و سرپرستشان است و مجازات دردناکى در انتظار آنهاست.
ما قرآن را بر تو نازل نکردیم مگر براى اینکه آنچه را در آن اختلاف دارند براى آنها بیان کنى و مایه رحمت و هدایت است براى گروهى که به آن ایمان دارند. (61تا64)
«باز هم یادآورى نعمتها»
خداوند آبى از آسمان فرستاد و زمین را بعد از مردنش حیات بخشید، در این، نشانه روشنى است براى جمعیتى که گوش شنوا دارند و در وجود چهارپایان، براى شما درسهاى عبرتى است، از درون شکم آنها از میان غذاهاى هضم شده و خون، شیر خالص و گوارا را به شما مىنوشانیم و از میوههاى درختان نخل و انگور مسکرات ناپاک و روزى خوب و پاکیزه مىگیرید در این، نشانه روشنى است براى جمعیتى که اندیشه مىکنند.
اى پیامبر، پروردگار تو به زنبور عسل وحى و الهام کرد که از کوهها و درختان و داربستهایى که مردم مىسازند خانههایى برگزین.
سپس از تمام ثمرات تناول کن و راههایى را که پروردگارت براى تو تعیین کرده به راحتى طى کن، از درون شکم آنها نوشیدنى خاصى خارج مىشود، به رنگهاى مختلف، که در آن شفاى مردم است و در این امر، نشانه روشنى است براى جمعیتى که اهل فکرند.
خداوند، شما را آفرید، سپس شما را مىمیراند، بعضى از شما به سنین بالاى عمر مىرسند، بطوریکه بعد از علم و آگاهى چیزى نخواهند دانست و همه چیز را فراموش مىکنند خداوند عالم و قادر است.
خداوند بعضى از شما را از نظر روزى بر بعضى دیگر برترى داد چون که تلاشهایتان با هم متفاوت است اما آنها که برترى داده شدهاند حاضر نیستند از روزى خود به بردگانشان بدهند تا همگى مساوى گردند، آیا آنها این نعمت خدا را انکار مىکنند.
خداوند براى شما از جنس خودتان، همسرانى قرار داد و براى شما از همسرانتان فرزندان و نوهها بوجود آورد و از طیّبات به شما روزى داد آیا به باطل ایمان مىآورید و نعمت خدا را انکار مىکنید. (65تا72)
«براى خدا شبیه قرار ندهید»
مشرکان، غیر از خدا موجوداتى را مىپرستند که مالک روزى آنها از آسمانها و زمین نیستند و توانایى بر این کار را ندارند.
بنابراین براى خدا، امثال و شبیه قائل نشوید چرا که خدا مىداند و شما نمىدانید. (73تا74)
خداوند براى شما مثالى زده است در مورد برده مملوکى را که تحت فرمان صاحب خویش است و قادر بر هیچ چیز نیست و انسانى که آزاده است و خدا رزق نیکو به او بخشیده و تنها بندگى خدا را قبول کرده است و پنهان و آشکار از آنچه خدا به او داده انفاق مىکند، آیا این دو نفر یکسانند؟ حمد و سپاس براى خدائى که بر بندگان روزى بخشیده و آنها را صاحب قدرت قرار داده نه معبودهایى ناتوان که قادر به انجام هیچ عملى براى خود و پرستندگان خود نیستند ولى اکثر آنها نمىدانند.
خداوند مثالى دیگر زده است: آیا مرد بردهاى که لال است و به هیچ وجه قادر به انجام کارى نیست و سربار صاحب خویش است و اگر او را به سراغ هر کارى بفرستد نمىتواند کار درستى را انجام دهد با کسى که زبان او گویا و فصیح بوده و مردم را امر به عدل و داد مىکند و خود نیز در راه راست قدم برمىدارد مساوى است؟ پس به این امثال توجه کنید و بدانید که غیب آسمانها و زمین از آن خداست و او بر مصالح شما واقف است، نافرمانى او نکنید و از مجازاتش بترسید که امر قیامت و روز رستاخیز درست مانند چشم بر هم زدن و یا از آن هم نزدیکتر است چون که خداوند بر هر کارى قادر است. (75تا77)
خداوند، شما را از شکم مادرانتان خارج نمود در حالى که هیچ نمىدانستید، اما خداوند براى شما چشم و گوش و عقل قرار داد تا نعمتهاى خدا را بشناسید و شکر نعمتهاى او را بجا بیاورید.
اى پیامبر، آیا مردم به پرندگانى که بر فراز آسمان در حرکتند نظر نیفکندهاند که هیچکس بجز خدا نمىتواند آنها را نگهدارد، در این امر نشانههایى است از عظمت و قدرت خدا براى کسانى که ایمان دارند. اى مردم، خدا براى شما از خانههایتان محل سکونت و آرامش قرار داد، و از پوست چهارپایان نیز براى شما خانههایى بوجود آورد که در کوچ کردن و اقامتشان به آسانى مىتوانید آن را جابجا کنید و از پشم و کرک و موى آنها اثاث و متاع و وسائل مختلف زندگى تا زمانى معین قرار داد. خداوند از آنچه آفریده سایههایى براى شما قرار داده و از کوهها پناهگاههایى بوجود آورده و براى شما پیراهنهایى آفریده که شما را از گرما و سرما حفظ مىکند و همچنین پیراهنهایى که حافظ شما به هنگام جنگ است، اینگونه نعمتهایش را بر شما کامل مىکند تا تسلیم فرمان او شوید.
اى پیامبر، با این همه نعمات که برشمردیم اگر باز هم روى برتابند نگران مباش تو فقط وظیفه ابلاغ آشکار دارى و این را نیز بدان که آنها این نعمتها را بخوبى مىشناسند و در عین حال آنها را انکار مىکنند و اکثر آنان کافرند. (78تا83)
اى کسانى که ایمان آوردهاید، بخاطر بیاورید روزى را که از هر امتى گواهى بر آنها مبعوث مىکنیم، سپس به کافران اجازه سخن گفتن داده نمىشود چون دست و پا و گوش و چشم و پوست تن آنها گواهى مىدهند و توانایى بر رضایت طلبیدن و تقاضاى عفو ندارند.
در آن هنگام که ظالمان، عذاب را ببینند نه به آنها تخفیف داده مىشود و نه مهلت، و هنگامى که مشرکان، معبودهایى را که شریک خدا قرار دادند مىبینند مىگویند پروردگارا اینها شریکانى است که ما بجاى تو آنها را مىخواندیم و اینها بودند که مایه گمراهى ما شدند، در این هنگام، معبودان به آنها مىگویند شما دروغگو هستید و ما هرگز از شما نخواستیم تا ما را پرستش کنید.
در اینجا که همگى در پیشگاه خدا اظهار تسلیم مىکنند و تمام آنچه را دروغ مىبستند گم و نابود و محو مىشود.
آنها که کافر شدند و مردم را نیز از راه خدا بازداشتند بخاطر فسادى که مىکردند عذابى بر عذابشان مىافزائیم.
اى رسول ما، بیاد بیاور روزى را که از هر امتى گواهى از خودشان بر آنها مبعوث مىکنیم و تو را نیز گواه بر اینان و امتت قرار مىدهیم، و ما این کتاب آسمانى را بر تو نازل کردیم که بیانگر همه چیز است، و مایه رحمت و هدایت و بشارت براى تسلیم شدگان در برابر حق است.
خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزدیکان فرمان مىدهد و از فحشاء و منکر و ظلم و ستم نهى مىکند، خداوند به شما اندرز مىدهد شاید متذکر شوید. (84تا90)
«مؤمنان به پیمانشان وفا مىکنند»
اى کسانى که ایمان آوردهاید، هنگامى که با خدا عهد بستید به عهد او وفا کنید، و سوگندهایتان را بعد از تأکید نشکنید در حالى که خدا را کفیل و ضامن بر سوگند خود قرار دادهاید خداوند از آنچه انجام مىدهید آگاه است.
در وفا به پیمانهایتان مانند آن زن کم عقل نباشید که پشمهاى تابیده خود را پس از تابیدن و محکم کردن وا مىتابید. بلکه استحکام پیمانهایتان را تا آخر حفظ کنید و بخاطر ازدیاد دشمن و کثرت آنها نقض پیمان نکنید و پیمان خود را وسیله خیانت و فساد قرار ندهید تا به این وسیله به آنان بپیوندید و عهد خدا را فراموش کنید. خدا مىخواهد به این وسیله شما را آزمایش کند و در روز قیامت آنچه را در آن اختلاف داشتید براى شما روشن مىسازد.
اگر خدا مىخواست همه شما را امت واحدى قرار مىداد و شما را به ایمان آوردن وادار مىنمود اما ایمان اجبارى بىارزش است و خدا هر کس را بخواهد و صلاح بداند بخاطر اعمال نادرستش گمراه مىکند و به خود وا مىگذارد، و هر کس را نیز صلاح بداند و شایستگى داشته باشد به راه راست هدایت مىکند. و شما در روز قیامت از آنچه انجام دادهاید بازپرسى خواهید شد. (الى 93)
اى ایمان آورندگان، سوگندهاى خود را وسیله تقلب و خیانت در میان خود قرار ندهید، تا مبادا گامهاى ثابت بر ایمان شما متزلزل گردد و بخاطر بازداشتن مردم از راه خدا آثار سوء آن را بچشید و براى شما عذاب عظیم خواهد بود.(91تا94)
اى مردم، هرگز پیمان الهى را با بهاى بىمقدار و بىارزش مادى مبادله نکنید چون آنچه که نزد خداست اگر بدانید براى شما بهتر است.
زیرا آنچه نزد شماست فانى و نابود مىشود اما آنچه نزد خدا و براى اوست باقى مىماند و کسانى را که در راه وفادار ماندن به پیمان الهى صبر و استقامت پیشه کنند پاداششان را بهتر از آنچه عمل مىکردهاند به آنها مىدهیم.
هر کس در حالى که مؤمن است عمل صالحى انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، به او حیات پاکیزه مىبخشیم و پاداش آنها را به بهترین اعمالى که انجام دادهاند خواهیم داد. (95تا97)
اى پیامبر، هنگامى که قرآن را تلاوت مىکنى از شر شیطان رانده شده بخدا پناه ببر، چرا که او بر کسانى که ایمان دارند و بر پروردگارشان توکل مىکنند تسلطى ندارد.
تسلط او تنها بر کسانى است که او را به سرپرستى خود برگزیدهاند و آنها که نسبت به او شرک مىورزند و فرمان او را بجاى فرمان خدا لازم الاجرا مىدانند. (98تا100)
اى پیامبر، هنگامى که آیهاى را به آیه دیگر تبدیل کرده و حکمى را نسخ و حکم دیگرى را بجاى آن قرار مىدهیم و خدا بهتر مىداند چه حکمى را نازل کند، مشرکین و کفار مىگویند تو افترا مىبندى اما اکثر آنها حقیقت را نمىدانند.
به آنان بگو: آن را روح القدس از جانب پروردگارت به حق نازل کرده است، تا افراد با ایمان ثابت قدم نگهدارد و هدایت و بشارتى است براى عموم مسلمین.
ما مىدانیم که مىگویند این آیات را بشرى به او تعلیم مىدهد، در حالى که زبان کسى که اینها را به او نسبت مىدهند عجمى است ولى این قرآن به زبان عربى آشکار است.
کسانى که به آیات الهى ایمان ندارند، خداوند آنها را هدایت نمىکند و براى آنها عذاب دردناکى است.
همانا کسانى که دروغ مىگویند ایمان بخدا ندارند و دروغگویان واقعى آنها هستند.(101تا105)
«آنان که مرتد شدند»
آنهایى که بعد از ایمان آوردن کافر شده و از اسلام برگشتند، بجز آنهایى که تحت فشار واقع شدهاند در حالى که قلبشان مطمئن و با ایمان است، چون سینه خود را براى پذیرش کفر گشودهاند، غضب خدا بر آنها است و عذاب عظیمى در انتظارشان است.
این بخاطر آن است که زندگى دنیا و پست را بر آخرت ترجیح دادند و خداوند افراد بىایمان و لجوج را هدایت نمىکند.
آنها کسانى هستند که خدا بر اثر فزونى گناه بر قلب و گوش و چشمشان مهر نهاده و چیزى نمىفهمند و غافلان واقعى آنها هستند و قطعا در آخرت از زیانکارانند.
اما پروردگار تو نسبت به کسانى که بعد از فریب خوردن به ایمان باز گشتهاند و هجرت کردند و جهاد نموده و استقامت در راه خدا بخرج دادند بعد از انجام این کارها غفور و رحیم است و آنها را مورد عفو و رحمت خویش قرار خواهد داد.
به یاد بیاورید روزى را که هر کس در فکر خویشتن است و به دفاع از خود بر مىخیزد و نتیجه اعمال هر کس بىکم و کاست به او داده مىشود و به آنها ظلم نخواهد شد. (106تا111)
خداوند براى آنان که کفران نعمت مىکنند اینگونه مثال مىزند: منطقه آبادى را که مطمئن و امن و آرام بوده و همواره روزیش بطور فراوان از هر مکانى تأمین مىگردیده، اما آنها نعمت خدا را کفران کردند و خداوند بخاطر اعمالى که انجام مىدادند لباس گرسنگى و ترس را بر اندامشان پوشانید.
در این هنگام، پیامبرى از خود آنها به سراغشان آمد اما او را تکذیب کردند و عذاب الهى آنها را فرو گرفت در حالى که ظالم بودند.
پس از آنچه خدا روزیتان کرده است حلال و پاکیزه بخورید و شکر نعمت او را بجاى آرید اگر او را مىپرستید. (112تا114)
خداوند، تنها مردار و خون و گوشت خوک و آنچه را با نام غیر از خدا سر بریدهاند بر شما تحریم کرده اما کسانى که مجبور شوند در حالى که تجاوز و تعدى از حد ننمایند خداوند آنان را مجازات نخواهد کرد چرا که خداوند غفور و رحیم است.
بخاطر دروغى که زبانهاى شما توصیف مىکند نگوئید این حلال و آن حرام است تا بر خدا افترا ببندید، کسانى که به خدا دروغ مىبندند رستگار نخواهند شد، بهره کمى در این دنیا نصیبشان مىشود و عذاب دردناکى در انتظار آنهاست.
اى پیامبر، چیزهایى را که قبلا براى تو شرح دادیم بر یهود تحریم کردیم ما به آنها ستم نکردیم اما آنها به خودشان ظلم و ستم کردند.
اما پروردگارت، نسبت به آنها که از روى جهل اعمال بد انجام دادهاند سپس توبه کردند و در مقام جبران بر آمدند بعد از آن آمرزنده و مهربان است.(115تا119)
«ابراهیم به تنهایى یک امت بود»
ابراهیم به تنهایى یک امت بود، مطیع فرمان خدا و خالى از هرگونه انحراف و هرگز از مشرکان نبود.او شکرگزار نعمتهاى پروردگار بود، خدا او را برگزید، و به راه راست هدایتش کرد.و ما در دنیا به او همت نیکو دادیم و در آخرت از صالحان است.سپس به تو وحى فرستادیم که از آئین ابراهیم که خالى از هرگونه انحراف بود و از مشرکان نبود پیروى کن. (120تا123)
اى پیامبر، شنبه و تحریمهاى روز شنبه براى یهود به عنوان یک مجازات بود که در آن هم اختلاف کردند و پروردگارت روز قیامت در میان آنها در آنچه اختلاف کردند داورى مىکند. (124)
«مواعظ»
اى رسول ما، با حکمت و اندرز نیکو بسوى پروردگارت دعوت نما، و با آنها به طریقى که نیکوتر است استدلال و مناظره کن، پروردگار تو از هرکس بهتر مىداند چه کسى از راه او گمراه شده و چه کسانى به راه او هدایت یافتهاند اى اهل ایمان، هرگاه خواستید کسى که به شما ظلم کرده است را مجازات کنید به مقدارى که به شما تعدى شده کیفر دهید و اگر شکیبایى پیشه کنید اینکار براى شکیبایان بهتر است.
اى رسول ما، صبر کن و صبر تو فقط براى خدا و به توفیق خدا باشد و بخاطر کارهاى آنان اندوهگین مباش و دلسرد مشو و از توطئه آنها در تنگنا قرار مگیر.
خداوند با کسانى است که تقوى پیشه کنند و نیکوکارند. (125تا128)
