بنام خداوند بخشنده مهربان
ستایش مخصوص خداوندى است که آفریننده آسمانها و زمین است، خداوندى که فرشتگان را رسولانى قرار داد که صاحب بالهاى دوگانه و سه گانه و چهارگانهاند. او هر چه بخواهد در آفرینش مىافزاید و بر هر چیزى قادر است.
خداوند در هر رحمتى را به سوى مردم بگشاید کسى نمىتواند مانع آن شود و هر چه را از دیگران باز دارد کسى غیر از او قادر به فرستادن آن نیست و او عزیز و حکیم است.
اى مردم به یاد آورید نعمت خدا را بر خودتان، آیا خالقى غیر از خدا وجود دارد که شما را از آسمان و زمین روزى دهد؟ هیچ معبودى جز او نیست با این حال چگونه به سوى باطل منحرف مىشوید؟ (1تا3)
«دنیا و شیطان شما را نفریبد»
اى پیامبر، اگر تو را تکذیب کنند پیامبران پیش از تو نیز مورد تکذیب قرار گرفتند و همه کارها به سوى خدا باز مىگردد.
اى مردم وعده خداوند حق است مبادا زندگى دنیا شما را فریب دهد و به کرم خدا مغرور سازد.
مسلما شیطان دشمن شماست، او را دشمن خود بدانید، او فقط حزبش را به این دعوت مىکند که اهل آتش سوزان جهنم باشد.
کسانى که راه کفر در پیش گرفتند بهره آنها عذاب شدید است و آنها که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند مغفرت و پاداش بزرگ از آن آنهاست.
آیا کسى که عمل بدش براى او تزئین شده و آن را خوب و زیبا مىبیند مانند کسى است که واقع را آن چنان که هست مىبیند؟ خداوند هر کس را بخواهد به خاطر اعمال نادرستش گمراه مىکند و هر کس را بخواهد و شایسته هدایت بداند هدایت مىکند بنابر این اى رسول ما به خاطر شدت تأسف براى آنها جان خود را از دست مده که خداوند به آنچه انجام مىدهند عالم است.
خداى شما کسى است که بادها را فرستاد تا ابرهایى را به حرکت درآورند، ما این ابرها را به سوى سرزمین مردهاى مىرانیم و به وسیله آن زمین را بعد از مردنش زنده مىکنیم، رستاخیز نیز همینگونه است.
کسى که خواهان عزت است باید آن را از خدا بخواهد چون تمام عزت براى خداست. سخنان پاکیزه به سوى او صعود مىکند و عمل صالح را بالا مىبرد و آنها که نقشههاى سوء مىکشند عذاب شدید براى آنهاست و مکر آنها نابود مىشود.
خداوند شما را از خاک آفرید، سپس از نطفه، سپس شما را به صورت همسران یکدیگر قرار داد. هیچ جنس مادهاى باردار نمىشود و وضع حمل نمىکند مگر به علم او، و هیچ انسانى عمر طولانى نمىکند و هیچ کس از عمرش کاسته نمىشود مگر اینکه در کتاب علم خداوند ثبت است اینها همه براى خداوند آسان است. (4تا11)
این دو دریا یکسان نیستند، این دریائى که آبش گوارا و شیرین و نوشیدنش خوشگوار است و این یکى که شور و تلخ و گلوگیر است اما از هر دو گوشت تازه مىخورید و وسائل زینتى استخراج کرده و مىپوشید و کشتىها را در آن مىبینى که آنها را مىشکافند و به پیش مىروند تا از فضل خداوند بهره گیرید شاید شکر نعمتهاى او را به جا بیاورید.
اوست که شب را در روز و روز را در شب داخل مىکند، و خورشید و ماه را مسخر شما گردانیده و هر کدام از آنها تا سرآمد معینى به حرکت خود ادامه مىدهد، این است خداوند و پروردگار شما، حاکمیت در سراسر عالم از آن اوست و کسانى را که جز او مىخوانید و مىپرستید حتى به اندازه پوست نازک هسته خرما حاکمیت و مالکیت ندارند.
اگر آنها را بخوانید صداى شما را نمىشنوند و اگر بشنوند به شما پاسخ نمىگویند و در روز قیامت، شرک و پرستش شما را منکر مىشوند و هیچکس مانند خداوند آگاه و خبیر تو را از حقایق با خبر نمىسازد.(13تا14)
«هیچکس بار گناه دیگرى را به دوش نمىکشد»
اى مردم همه شما نیازمندان به خدا هستید و تنها خداوند است که بىنیاز و شایسته هرگونه حمد و ستایش است. اگر او بخواهد شما را مىبرد و خلق جدیدى را مىآورد و این براى خدا غیر ممکن و مشکل نیست.
هیچ گنهکارى بار گناه دیگرى را بر دوش نمىکشد مگر اینکه در گناه او سهیم باشد و اگر شخص گنهکارى دیگرى را براى حمل گناه خود بخواند چیزى از آن را بر دوش نخواهد گرفت، هر چند از نزدیکان او باشد، تو فقط کسانى را مىتوانى انذار کنى که از پروردگار خود در پنهانى مىترسند و نماز را بر پا مىدارند و هر کس پاکى و تقوى پیشه کند نتیجه آن به خودش باز مىگردد و بازگشت همگان به سوى خداست. (15تا18)
«نور و ظلمت مساوى نیستند»
اى پیامبر نابینا و بینا، ظلمتها و روشنائى، سایه آرامبخش و باد سوزان و داغ، مردگان و زندگان، هرگز یکسان و مساوى نیستند.
خداوند پیام خود را به گوش هر کس بخواهد مىرساند و تو نمىتوانى سخن خود را به گوش آنها که در قبرها خفتهاند برسانى تو تنها انذار کننده و هشدار دهنده هستى و اگر آنها ایمان نیاورند تو مسئول آنان نیستى. (19تا23)
«هر امتى در گذشته هشدار دهندهاى داشته است»
اى پیامبر، ما تو را به حق براى بشارت و انذار و هشدار فرستادیم و هر امتى در گذشته انذار کنندهاى داشته است. هرگاه تو را تکذیب کنند تعجب نکن چون کسانى که پیش از آنها بودند نیز پیامبران خود را تکذیب کردند. آنها با دلائل روشن و کتابهاى پند و موعظه و کتب آسمانى روشنگر به سراغ آنها آمدند اما کوردلان ایمان نیاوردند. سپس من کافران را بعد از اتمام حجت گرفتم و سخت مجازات کردم ببین مجازات من نسبت به آنها چگونه بود؟ (24تا26)
اى رسول ما آیا ندیدى که خداوند از آسمان آبى فرو فرستاد و به وسیله آن میوههایى با رنگهاى گوناگون از زمین خارج ساخت و جادههایى به رنگ سفید و سرخ و رنگهاى مختلف دیگر و گاه به رنگ کاملا سیاه آفریده است و همچنین از انسانها و جنبندگان و چهارپایان با رنگهاى مختلف به وجود آورد؟ آرى حقیقت این است که از میان بندگان خدا تنها دانشمندان از او مىترسند و خداوند عزیز و غفور است. (27تا28)
کسانى که کتاب الهى را تلاوت مىکنند و نماز را بر پا مىدارند و از آنچه به آنها روزى دادهایم پنهان و آشکار انفاق مىکنند تجارت پر سودى را امید دارند که نابودى و کساد در آن نیست. آنها این اعمال صالح را انجام مىدهند تا خداوند اجر و پاداش کامل به آنها دهد و از فضلش بر آنها بیفزاید که او آمرزنده و شکرگزار است. (29تا30)
«وارثان حقیقى کتاب الهى»
اى رسول ما، آنچه از کتاب به تو وحى کردیم حق و هماهنگ با کتب پیش از آن است و خداوند نسبت به بندگانش خبیر و بیناست.
سپس این کتاب آسمانى را به گروهى از بندگان برگزیده خود میراث دادیم، اما از میان آنها عدهاى بر خود ستم کردند و عدهاى میانه رو بودند و عدهاى به اذن خدا در نیکیها از همه پیشى گرفتند و این فضیلت بزرگى است.
پاداش آنها باغهاى جاویدان بهشت است که وارد آن مىشوند در حالى که به دستبندهائى از طلا و مروارید آراستهاند و لباسشان در آنجا از حریر است. آنها مىگویند: حمد و ستایش براى خداوندى است که اندوه را از ما بر طرف ساخت چرا که پروردگار ما غفور و شکور است.
خداوندى که با فضل خود ما را در این سراى اقامت جاویدان جاى داد که نه در آنجا رنجى به ما مىرسد و نه سستى و واماندگى. (31تا35)
کسانى که کافر شدند، آتش دوزخ براى آنهاست و هرگز فرمان مرگ آنها صادر نمىشود تا بمیرند و نه چیزى از عذاب دوزخ از آنها تخفیف داده مىشود. اینگونه هر کفران کنندهاى را کیفر مىدهیم.
آنها در دوزخ فریاد مىزنند پروردگارا ما را خارج کن تا عمل صالح به جا آوریم غیر از آنچه انجام مىدادیم. به آنها گفته مىشود آیا شما را به اندازهاى که انسان در آن متذکر شود عمر ندادیم و انذار کننده الهى به سراغ شما نیامد؟ پس عذاب را بچشید که براى ظالمان هیچ یاورى نیست بدانید که خداوند از غیب آسمانها و زمین آگاه است و هم او آنچه را در درون دلهاست مىداند. (36تا38)
«خداست که زمین و آسمان را نگه داشته است»
او کسى است که شما را جانشین در زمین قرار داد، هر کس کافر شود به زیان خودش خواهد بود و کافران را کفرشان جز خشم و غضب در نزد پروردگار چیزى نمىافزاید و نیز کفرشان جز زیان و خسران چیزى بر آنها اضافه نمىکند.
اى رسول ما، بگو: به من بگوئید: این معبودانى را که شریک خدا قرار دادهاید چه چیزى از زمین را آفریدهاند و آیا در آفرینش آسمانها شریکى دارند و یا ما به ایشان کتابى نازل کرده و در آن از وجود چنین شریکى خبر دادهایم و این مشرکین دلیلى بر شرک خود دارند نه، هیچیک از اینها نیست بلکه جز این نبوده که این ستمگران به یکدیگر وعدههاى دروغین مىدهند.
خداوند آسمانها و زمین را نگه مىدارد تا از نظام خود منحرف نشوند و هرگاه منحرف گردند کسى جز او نمىتواند آنها را نگاه دارد او حکیم و غفور است. (39تا41)
آنها با نهایت تأکید سوگند خوردند که اگر پیامبرى انذار کننده به سراغشان بیاید هدایت یافتهترین امتها خواهند بود، اما هنگامى که پیامبرى براى آنها آمد جز فرار و فاصله گرفتن از حق چیزى بر آن نیفزودند.اینها همه به خاطر آن بود که در زمین استکبار جستند و حیلهگریهاى سوء داشتند، اما این حیلهگریهاى سوء تنها دامان صاحبانش را مىگیرد. آیا آنها جز سنّت پیشینیان و عذابهاى دردناک آنها را انتظار دارند؟ هرگز براى سنت خدا تبدیلى نخواهى یافت و نیز هرگز براى سنت الهى تغییرى نمىیابى.
آیا آنها در زمین سیر نکردند تا ببینند عاقبت کسانى که پیش از آنها بودند چگونه شد؟ همانها که از اینها قوىتر و پر قدرتتر بودند نه چیزى در آسمان و نه چیزى در زمین از حوزه قدرت او بیرون نخواهد رفت چون او دانا و تواناست. (42تا44)
«هر کس سرآمدى معین دارد»
اگر خداوند بخواهد مردم را به خاطر کارهاى نادرستشان مجازات کند هیچ جنبندهاى را بر روى زمین باقى نخواهد گذاشت. اما به لطفش آنها را تا سرآمد معینى به تأخیر مىاندازد و مهلت مىدهد تا خود را اصلاح کنند. اما هنگامى که اجل آنها فرا رسد خداوند هر کس را به مقتضاى عملش جزا مىدهد که او نسبت به بندگانش بیناست و از اعمال و نیات آنان آگاه است. (45)
