مردم پیش از بعثت
از خطبه هاى آن حضرت علیه السّلام است (که در آن از بعثت پیغمبر اکرم و زمان جاهلیّت بحث و بآن مردم را موعظه فرموده) خداوند متعال پیغمبر اکرم را به رسالت مبعوث گردانید در زمانی که هیچیک از انبیاء باقى نمانده، و به خواب رفتن فرق مختلفه مردم در تاریکى نادانى و گمراهى طولانى گشته بود (زیرا از زمان آدم تا بعثت حضرت عیسى از جانب حقّ تعالى پیغمبران براى هدایت خلق پى در پى انگیخته مى شدند، و از زمان حضرت عیسى تا بعثت حضرت مصطفى که پانصد سال طول کشید پیغمبرى مبعوث نشد) و فتنه ها در سر تا سر دنیا بر پا گردیده کارها در هم و بر هم گشته آتش جنگها افروخته و نور و روشنائى دنیا پنهان شده (زیرا پیغمبرى نبود که مردم علوم و معارف الهىّ را که چراغ و روشنائى هدایت و رستگارى است از او اخذ نمایند، و) نادرستی هاى آن آشکار گردیده، برگش زرد گشته، و (مردم) از ثمره آن بهره و سودى نمى برند و آبش فرو رفته و خشک شده (درخت علم و هدایت را خزان گرفته مردم در راه سعادت و رستگارى قدم نمىگذاشتند و خیر و نیکوئى باقى نمانده بود) نشانههاى هدایت و رستگارى محو و نابود و پرچم هاى هلاکت و بدبختى آشکار شده (راهنمایان راه حقّ و درستى از میان رفته و پیشروان راه ضلالت و گمراهى بر سر کار بودند) پس دنیا با منظره بدى به اهلش نگریسته و به خواهان خود رو ترش کرده بود (که بهر گونه سختى مبتلى و آنى آسایش نداشتند) ثمره اش فساد و تباهکارى و طعامش گوشت مردار بود (زندگى اهل آن زمان پر از فساد و خوراک بیشتر عربها از بسیارى پریشانى گوشت مردار بود، یا آنکه از راه غارتگرى و دزدى از مال یکدیگر اعاشه مى کردند که کم از گوشت مردار نبود) شعارش خوف و ترس و رویّهاش شمشیر بود (اهل آن زمان همواره مضطرب و نگران و بزد و خورد و کشتن یکدیگر مشغول بودند، خلاصه فتنه و فساد و نادانى و گمراهى و بیچارگى سر تا سر دنیا را فرا گرفته بود که حقّ تعالى رسول اکرم را مبعوث گردانید تا آنها را براه راست راهنمائى فرموده سعادت و آسایش دنیا و آخرتشان را برقرار نمود) پس عبرت بگیرید بندگان خدا و بیاد بیاورید عقائد نادرست و کارهاى زشت پدران و برادران خود را که (اکنون) در گرو و گرفتار آنها هستند و بآنها (روز رستخیز) بازخواست میشوند (و براى رهائى از آن چارهاى ندارند) و بجان خودم سوگند از زمان شما تا ایشان روزگار درازى طىّ نشده و میان شما و ایشان سالها و قرنها نگذشته و شما امروز از روزى که در اصلاب آنها بودید دور نیستید (زمان شما بآنان نزدیک است، پس سبب فراموشى و یاد نکردن روزگارشان با اینکه اندک زمانى است از دنیا رفته و از شما دور گشته اند چیست) بخدا سوگند رسول اکرم چیزى را به گذشتگان شما نشنوانید مگر آنکه من امروز بشما گوشزد مى نمایم (پس براى مخالفت کردن و نافرمانى خدا و رسول نمى توانید بگوئید: کسى نبود ما را تبلیغ نماید) و گوشهاى شما امروز از گوشهاى آنها در دیروز پستتر نیست (پس نمى توانید عذر بیاورید که پیشینیان از ما شنواتر بودند سخنان پیغمبر را شنیدند و ما سخنان تو را نمىشنویم) و در آن زمان دیده هاى آنان بینا نگشته و دلهایى بآنها داده نشده مگر آنکه در این زمان مانند آن دیدهها و دلها بشما هم دادهاند (پس نمى توانید بگوئید: ما کور بوده و تو را ندیدیم آن طور که آنها بینا بوده پیغمبر را مى دیدند و یا آنکه دلمان هشیار نبوده تا سخنان تو را بفهمیم بطوریکه آنها دل داشته سخنان او را مى فهمیدند) و سوگند بخدا شما بعد از ایشان بچیزى بینا و دانا نشدید که آنها ندانسته باشند و بچیزى برگزیده نگشتید که آنها از آن محروم و بى بهره مانده باشند (بلکه بآنان آموختند آنچه شما آموختید و عطاء نمودند چیزى را که بشما عطاء کردند، پس شما که بر آنها امتیازى ندارید جهت اینکه از خدا و رسول و امام زمان پیروى نمى کنید چیست) و (بر اثر این پیروى نکردن) بلیّهاى (فتنه و فساد معاویه و بنى امیّه) بشما وارد گشته که (آن بلیّه مانند شتر سر کشى است که) مهارش در جولان و تنگ آن سست است (و کسی که بر چنین شترى سوار گردد بخطر نزدیک است) پس آنچه (ثروت و بزرگى) که گناهکاران در آن، روز کرده زندگى مىنمایند شما را نفریبد (که تصوّر کنید همیشه باقى است) زیرا آن مانند سایه اى است گسترده تا زمان معیّن (که همیشه باقى نخواهد ماند و بزودى نابود می شود).
